De functie van probleemgedrag.
De functie van probleemgedrag:
‘Wat is het echte probleem waar aandacht voor nodig is?’
12 januari 2015
Marlies Bras
Kinderen gedragen zich niet zomaar op een bepaalde manier. Daar hebben ze een goede reden voor (of wij dat nu leuk vinden of niet!). Marlies Bras gaat op zoek naar de functie van bepaald gedrag. ‘Probleemgedrag kun je zien als alarmsignaal. Net zoals het druppelende bloed je vertelt dat er ergens een wond is, is probleemgedrag een aanwijzing dat er iets aan de hand is. Er bevindt zich ergens ‘een emotionele wond.’
Het gedrag dat kinderen laten zien (en dat wij vaak als probleemgedrag bestempelen) heeft twee functies.
Het is een beschermingsmechanisme. Het beschermt om iets anders niet te hoeven voelen (bijvoorbeeld een naar gevoel, zoals machteloosheid, angst of verdriet).
Het is een is vaak een manier om te laten zien dat er iets aan de hand is
Laten we eens dieper ingaan op deze tweede functie: gedrag als signaal dat er iets aan de hand is.
Bloed!
Stel je voor je kind komt bij je met een heftig bloedend been.
Wat wil dat bloedende been jou vertellen?
Waarschijnlijk dat je kind ergens een wond heeft.
Grote kans dat de wond zich op zijn been bevindt.
Je kunt je dan richten op het wegvegen van het bloed.
Maar dat is niet zo zinvol.
Zolang de wond open is, zal het bloed eruit blijven stromen.
Het wegkrijgen van het bloed zou dus in eerste instantie niet je grootste moeten zorg zijn.
Je eerste zorg zou moeten zijn: het dicht krijgen van de wond.
Het ligt aan de ernst van de wond en hoe lang de wond open is geweest hoe groot dat karwei is.
(Kleine wonden helen vaak vanzelf. Grote wonden hebben meer verzorging nodig.)
Als de wond dicht is, stopt het bloeden vanzelf.
Pas daarna is het zinvol om je bezig te houden met het wegvegen van het bloed.
De enige reden dat je tussentijds het bloed wegveegt, is om erachter te komen waar de wond zich bevindt.
In dat geval heeft het wegvegen van het bloed wél een doel: het helpt je om de wond te vinden.
Hoe zit het dan met dat probleemgedrag?
Op eenzelfde manier werkt het ook met ‘het lastige gedrag’ van kinderen.
Met hun driftaanvallen, boze buien, huilbuien, plasbroeken, paniekaanvallen, faalangst, perfectionisme, tics, en alle andere dingen waar jij je aan kunt ergeren.
Probleemgedrag kun je zien als alarmsignaal.
Net zoals het druppelende bloed je vertelt dat er ergens een wond is, is probleemgedrag een aanwijzing dat er iets aan de hand is.
Er bevindt zich ergens ‘een emotionele wond’.
Het heeft geen zin om het gedrag weg te willen ‘vegen’, zolang de wond open is.
Er zal steeds nieuw gedrag voor in de plaats komen.
Het is dus zinloos om je alleen te richten op het wegkrijgen van het gedrag.
De enige reden om het gedrag even weg te willen vegen is omdat het je bemoeilijkt om de wond te vinden.
Als het gedrag te heftig is en ervoor zorgt dat je de rest (de wond) niet meer kan zien. Stop het dan. “Veeg het weg”.
Haal vervolgens je aandacht er van af om weer op zoek te gaan naar de wond die achter het gedrag verborgen ligt.
Lastig
Natuurlijk is het ontzettend lastig om verder te kijken dan het gedrag van je kind.
Je hebt er last van.
Je wilt het niet toestaan.
Je wilt het liefst dat het zo snel mogelijk stopt.
Maar helaas, net zoals de wond niet dicht als je het bloed alleen wegveegt, zo zal het gedrag niet stoppen als jij je alleen maar op het gedrag richt.
Ga op zoek naar het antwoord op de vraag:
Wat wil mijn kind me vertellen met zijn gedrag?
Wat is het echte probleem waar aandacht voor nodig is?
Wat is ‘de wond?’
Kan het zijn dat mijn kind in plaats van lastig eigenlijk verdrietig is, of eenzaam.
Voelt hij zich misschien niet genoeg gezien, gehoord, of begrepen?
Zit hij niet lekker in zijn vel? Voelt hij spanning?
Dát is de eigenlijke wond die gedicht moet worden.
En dat dicht je niet met straffen of harde woorden.
Die wond dicht je met liefdevolle aandacht.
Met geduld, met duidelijkheid.
En natuurlijk met grenzen, duidelijke grenzen.
Maar zonder scherpe randen die de wond openhouden.
Want…
Als de emotionele wond eenmaal gedicht is, is het een stuk makkelijker om het bloed weg te krijgen.
Marlies Bras was tot 2007 leraar in het basisonderwijs in Rotterdam. Nu heeft ze een praktijk voor Integratieve Kindertherapie.