Levenslang kind

‘Normaal gesproken kun je ervan uitgaan dat je ouders je onvoorwaardelijk liefhebben en je in een kind-positie houden. Hoe oud je ook bent', zegt familietherapeute Else-Marie van den Eerenbeemt. ‘Je kunt je ergeren, maar je kan ook blij zijn met hun bezorgdheid.                                         

Wie zegt er nog kleintje tegen je als je vader en moeder er niet meer zijn?'

Hoe is het andersom? De band met je ouders is de eerste en onverbrekelijke relatie van je leven. Ook als je allang volwassen bent, geeft de wetenschap dat je ouders onvoorwaardelijk achter je staan, een gevoel van veiligheid. Van den Eerenbeemt: ‘Wat je ook uitspookt, je blijft kind van je ouders.'

Waar het om gaat is dat je als ‘kind' een volwassen verstandhouding met je ouders ontwikkelt.

Een belangrijke voorwaarde ligt in het vinden van evenwicht tussen geven en ontvangen, zegt Van den Eerenbeemt. ‘Als volwassen kind moet je niet alleen willen ontvangen van je ouders, maar ook kunnen geven.'

Levenslang kind: wat doet dat met je?

Geen enkele jeugd is vlekkeloos verlopen. Als kind loop je butsen op, als volwassene moet je daarin je houding bepalen. Groeit met de jaren wederzijds begrip en waardering? Of blijven teleurstellingen van vroeger de relatie bepalen?

‘Mijn vader is 86. Ik ben jaren niet thuis geweest, maar de paar jaar dat hij nog leeft probeer ik er het beste van maken", zegt beeldend kunstenaar Hans (61). ‘Dat valt niet mee.'. Hij heeft twee jaar geleden eigenhandig zijn keuken verbouwd, maar in de ogen van zijn vader blijft hij een kluns. ‘Pas moesten er een paar plankjes worden ophangen. Ik had mijn boormachine al uitgepakt, toen mijn vader zei: "Ik heb liever dat je broer dat doet."

‘Ik vind mezelf enorm kinderac?htig, maar het schuurt', zegt Hans

Het familiekeurmerk,

noemt Van den Eerenbeemt dat. Het stempel dat je als kind kreeg, raak je moeilijk meer kwijt. ‘Ook al ben je in de buitenwereld nog zo succesvol, je pakt je oude rol vaak onmiddellijk op, zodra je een voet over de drempel van het ouderlijk huis hebt gezet. Dan overvalt je dat gevoel van onmacht van vroeger weer.'

Maar waarom wil een man van 61 juist van zijn vader horen dat hij zo handig is? Van den Eerenbeemt:

‘Dat komt omdat bij je ouders je basiszekerheid ligt. Het is voor een kind, ook als het volwassen is, heel ondermijnend als ouders geen vertrouwen in hem hebben. 

Iedereen streeft ernaar te worden erkend door zijn ouders. Je partner kan alles fantastisch vinden, je bent pas echt tevreden als je ouders het prachtig vinden.

Dat is een soort zuurstof.

Als je die erkenning niet krijgt, kan je daar je leven lang last van houden. Zelfs als je ouders overleden zijn.' Ze noemt het voorbeeld van een man die op zijn 76e afstudeerde. Tijdens het diner barstte hij in huilen uit: "Mijn moeder had hierbij moeten zijn."

‘Die bul had hij niet voor zichzelf gehaald, maar voor zijn moeder' , zegt Van den Eerenbeemt.

Marga Jacobs, psychotherapeut bij Altrecht in Utrecht, ziet in haar praktijk voor 
zestigplussers opvallend veel oudste dochters die worstelen met dat gebrek aan 
erkenning door hun ouders. Of liever gezegd door hun moeder.

Het probleem uitpraten lost zelden iets op, zegt Jacobs. ‘Hoe verdrietig het ook 
is: je moet accepteren dat je nooit meer zult krijgen wat je toen hebt gemist.' 

De hoop opgeven vergt rouw, drukt Jacobs haar cliënten op het hart. 

‘Het goede nieuws is: je kunt het voortaan anders doen, je oude patroon loslaten. 
Dat heeft vaak ook een heilzame uitwerking op andere relaties. '

Kun je loskomen van je ouders, zolang ze nog leven? ‘Niet helemaal', 

zegt Van den Eerenbeemt. ‘Daarvoor is de band te sterk.' Wat wel kan is een 
andere houding aannemen. Niet blijven knokken of hopen dat je moeder 
van 85 eindelijk eens verandert.

 
Van den Eerenbeemt:

‘Als iemand veranderen moet, ben je het zelf.'

Waar het uiteindelijk in een volwassen verhouding met je ouders om draait, is dat je hen leert zien als mensen met goede en minder goede kanten. Van den Eerenbeemt: ‘Je moet begrijpen dat je ouders niet anders konden dan ze deden.'

Jacobs raadt haar cliënten aan om het levensverhaal van hun ouders te achterhalen. ‘Je ontdekt dat je moeder weinig heeft meegekregen. Je ziet dat ze het niet kòn, in plaats van dat ze het niet wilde. 

Daardoor gaat het minder zeer doen.'

Je kunt je volwassen opstellen, maar kun je werkelijk kind-af zijn zolang je 
ouders nog in leven zijn?

‘Nee, 'zegt de Amerikaanse psycholoog Alexander Levy. 
Hij schreef een boek over hoe ‘oude' kinderen die de dood van hun ouders 
verwerken. 

‘Onze ouders zijn het achteruitkijkspiegeltje in de auto, dat veilig 
rijden mogelijk maakt als we het onbekende tegemoet rijden' schrijft hij. 

Pas als beide ouders overleden zijn, besef je pas goed wat het betekende 
om kind te zijn, zegt Levy.
‘Er was niemand meer die mijn eerste stapjes had meegemaakt' schrijft hij 
over het eigenaardige, onbeschermde gevoel nadat zijn ouders gestorven waren. 
‘Niemand die mijn eerste woordjes had gehoord, de eerste schooldag met me 
meegelopen was, of nerveus ijsberend door het huis liep toen ik de eerste 
keer met de auto weg was. (...)

Ik was niemands kind meer.'

Ditty Eimers,  Plus Magazine, december 2007